Şerefname de qismê ke behsê mîreyanê kirdan (dimilîyan) kenê ma înan bi dore çarnenê kirdkî. Nika zî ma mîreyanê Mirdasîyan ra qismê Palîyî çarnenê. Semedê nê çarnayîşî ya zî mi metno fariskî û tercumeyê Osmanîyan Ahmed begê lajê Mehemed Mirza begî ra îstifade kerd. Tercumeyê Ahmed begî serra 1669 de amade bîyo. Yew nusxeya nê tercumeyî nika ha kitabxaneyê Beledîyaya Îstanbulî de ya. Ma semedê çarnayîşî aye ra zî îstîfade kerd. Metnê Şerefnameyî yew het ra tercume bîyo û heto bîn ra zî îlaweyî bîyê metnî ser. Badê na xebata xo qisimo ke Şem’î serra 1681 de îlawe kerdo metnê Şerefnameyî ser o Homa bîyaro werê ma ey zî çarnenê kirdkî.
Şaxo dîyin derheqê mîreyanê Paliyî de yo
Nê ra ver behsê mîreyanê Gêlî de zî vajîyabi ke neslê hukimdaranê Paliyî reseno mîr Tîmurtaşê lajê mîr Mehemedê lajê mîr Îbrahîmê lajê mîr Bulduqî
Mîr Tîmurtaş lajê Mîr Mehemedî
Yew mîreyo sexî, wayîrê cesaretî û namdar bi. Egîdî û camerdîya ey her hetê dinya de êsayenî. Roşnê lutf û îhsanê ey bênateyê eqranan û hemserranê ey de eşkera bî. Kar û gureyê dinya ser o tedbîrê eyê raştî meşhurî bî. Hasilê kelam wexto ke mîretîyê Paliyî binê destê ey de bî hetanî mergê xo şar û merdimanê xo reyde hol vîyarna. Hela ke merd, lajê ey Mîr Hemza kewt herinda ey.
Mîr Hemza lajê Mîr Tîmurtaşî
Mîr Hemzayî eşîr û famîlyayanê welatê xo de hol vîyarna. Zaf nêşi ey zî hetê hewzê cenetê Homayî ra meyl kerd. Ey ra çahar hebî lajî mendî. Husên, Yaxmur, Elî û Rustem.
Mîr Husên lajê Mîr Hemzeyî
Goreyê irs û musteheqî ra herinda babîyê xo guret. Xeylêk wext bênate ra vîyert. Badê cû semedê zeîfkewtişê Aqqoyunlîyan welatê Dîyarbekirî binê talanî de mend. Husên beg semedo ke diza Erxenî xo dest fîno eşt tirkmanan ser. No ceng de ame kiştiş. Hema tasê hukimdartî ra tasêk aw nêşimitbî. Zana ke na dinya ra wedar beno. Awa ecelî ra werd û wedar bi şi. Qijê ey o lajîn çin bi. No rid ra mîretî kewte birarzayê ci Cemşîd begê lajê Rustem begî dest.
Cemşîd beg lajê Rustem begî
Yeno vatiş ke Cemşîd begî weşîyê apê xo de ewilê ciwanîyê xo de Xalid begê Pazukî rê xizmet kerdên. Vanê rojêk seyd de bî û Xalid begî dest de yew teyrê bazî (qerquş) bibi. Teyr kewt hewa, perra. Nişka ra bi xoserik û hetê asîmanî ra pelî şay û çiman ra kewt dûrî bi vîn. Pêro merdimê ke uca de bî tira hêvîya xo birnayî. Kesî bawer nêkerd ke hewna no teyr erdî ser o denişo. Pêroyê înan naye ser o zaf xeyal kerdên. Nişka ra teyr serçeqanê asîmanî ra hetê erdî ya ame war û sereyê Cemşîd begî ya nişt. Wexto ke Xalid begî no hedîse dî, va no yew taliho rind o. Zaf nêvîyereno şima ko bivînî no merdim bibo wayîrê dewleta pîle. Bênate ra zaf rojî vîyertî. Hedîse ke tawil dîyabi ci bî raşt. Hukmatê Paliyî apê Cemşîd begî dest ra kewt ey dest. Cemşîd begî dinya dîbi û zaf gureyî xo ser ra vîyarnaybî. Kar û gureyanê dinya de dayîş-guretiş de û zanayîş de, meseleyanê pîlan cêravetiş de wayîrê qabilîyet û hunerî bi.
Yew tarîx de mîre û hukimdarê Kurdistanî hetê paytextê Osmanîyan ra şîbî dergahê Sultan Selîmî. Cemşîd beg zî eyin reyde bi reywan. Wexto ke Cemşîd beg welatê xo ra vejîya Qizilbaşî ameyî û welatê Paliyî guret binê destê xo. Badê cû zî walitîyê bajarî zî da Erebşah begê tirkmanî. Cemşîd beg Îstanbul ra agêra û xeylêk bacaran rê xeber şawite, esker da arê. Dima ra zî çend rey eşt Paliyî ser. Sey Rustemî ceng û herb kerd. Peynî de zî welatê xo yê irsî xelesna û vist binê destê xo. Nê cengan de yew hedîseyo xerîb virazîya. Vanî yew xizmetkarê Cemşîd begî no herb de sereyê xo ra bi birîndar. Tîrêka tûje ginabî qafê sereyê ci û tede yew qul nabî a. Mezgê ey tira êsayne. Cerrahan yew kûya huşke arde na serê darbê ey. Xeylêk rojî bênate ra vîyertî şî. Kûy û çerme pê ameyî û darbê ci bî mehkem. Merdim zî bi weş û war. Çend serrî bi o halê xo ya ciwîya. Çend hebî qijî zî ci rê bî. Her çiqas vatişê na mesela tîya de munasîb nîyo zî zanayeyê nê ilmî çi mehal no tewir yew hedîse virazîya, wazenê qeyd bibo. Ma zî waştişê înan ard ca. Hasilê kelam Cemşîd begî gemê welatê Paliyî xo dest de tepişt û wezîranê Osmanîyan, mîrê mîran û mîreyanê Kurdistanî de holî ser o vîyarna. Pêroyê înan zî Cemşîd begî ra weş û razî bî. Hukimdarê Osmanîyan zî bawerîya xo pê ardîn. Çend rey Sultan Silêman semedê guretişê Îranî ya ame Kurdistan ra vîyert. Sultan Silêman kam wext biwaştên mîreyanê Kurdistanî de mişewre bikero, qurayê qabilîyetî Cemşîd begî rê dayêne piro. Cemşîd beg çend rey sultanê Osmanîyan de şi seferê Îranî û serfirazî dî. Zaf rey zî mişewreyê sultanî de hazir bi. Çi mehal yew qalê Cemşîd begî û telebê ey birasên goşê padişahî, padişahî o bêxatir nêkerdîn û vateyê ey waştişê ey ardîne ca. Raşta zî Cemşîd beg kar û gureyê dinya de, îdarekerdişê şarî de biaqil û bifehm bi. Sey ey merdimo dîyin çin bi.
Meşhur a ke vanî her serre hîrê hezar tuşkî ke hîrê serrê xo kerdbî de semedê dayîş-guretişî ya şawitîn hetê Helebî ya. Hezar cita naleyê astor û qatiran ke nêzdîyê barê çewres devan bî eyin ra her cita zî kerdîn yew tuşkî mil a û girêdaynî. Ey zî semedê rotişî ya şawitîn bajarê Helebî. Cemşîd beg nê malê xo ra zaf kar kerdîn. Hewna nêzdîyê des hezarî kavirê ey estbî. Sewbîna zîret ramitîn. Hed û hesabê madag û gayanê ey çin bi. Hukimdar û mîreyanê Kurdistanî ra çew zî sey ey zengîn û maldar nêbi.
Diza Paliyî û yew medresaya pîle zî viraştbî. Bajar ra dûr yew ca ra awe arde nêzdîyê dize û dize ra nêzdî yew çir viraşt. Bi nameyê Demîrqapî yew ca de xanêka girde û hîra viraştbî. Hamnan û zimistan kam ke biameynî û bivîyertêne na xane de mendîn.
Vanê, emrê Cemşîd begî se serrî vîyarnabi û resabi hedo tebîî. Labelê şeştî serrî Pali de xoser hukimdarî kerdbî. Sultanê Osmanîyan, Silêman Xan yew berat ci rê erşawitbi û welatê ey mulkîyetê ci dabi ey. Nesil ra nesil, babî ra laj îdareyê bajarî da eyin. Cemşîd begî weşîyê xo de lajê xo herinda xo de kerd mîre. Dima ra zî na qesra fanî ra wedarbi hetê welatê rehetî ya şi.
Cemşîd begî ra panc hebî lajî mendî. Nê zî Husêncan beg, Hesen beg, Hemza beg, Tîmurtaş beg û Dewletşah beg bî. Înan ra Husêncan û Hesen begî Pali de mîretî kerde. Hal û wazîyetê înan ra ma behs kenî. Lajê Cemşîd begî yo hîrêyin Hemza beg ewil dergahê Osmanîyan ra qasê çewres hezar aqçeyî yew zeamet dîyabi ci. Badê cû tay gureyê nelayiqî tira sadir bî. Cemşîd beg pêhesîya. No rid ra o hukimdarî ra red kerd. Badê mergê ey zeametê ey dîya lajê ci Rustem begî. Bi no şert a ke ganî pawitişê bajarê Şîrwanî de wezîrê Osmanîyan, Osman Paşayî rê hevaltî bikiro. Vera ney zî Serdar Mustafa paşayî hukmatê Paliyî hetê xo ra daynî ey. Labelê herbê Şemaxî de cayêko nameyê ci Arasxan bi o ca de destê yew ekserê qizilbaşî ra ame kiştiş. Lajê Cemşîd begî yo bîn Tîmurtaş begî weşîyê babîyê xo de qezayanê Dîyarbekirî ra Xarpêt de walîtî kerde. Sey emrê vile emrê ey zî zaf derg nêkerd. Hetê axiretî ya bi reywan. Ey ra di hebî lajî mendî. Yew Allahwerdî beg û o bîn zî Asîl beg bi. Lajê ey o bîn Dewletşah beg weşîyê babîyê xo de wayîrê qase çewres hezar yew zeametî bi. O zî zaf rew merd. Ey ra di hebî lajî mendî. Wisif beg û Ehmed beg.
Mîr Husên beg lajê Cemşîd begî
Naye ra ver zî amebi behskerdiş ke babîyê ey Cemşîd begî hema weşîyê xo de hukmatê Paliyî dabi ey. Badê mergê babîyê xo, xoser bi hukimdarê Paliyî. Hol û xirabê ey welat rê pê edaletî ya hukim kerd. Şarê xo ser o versîya hemberî kerde ra. Xerîb beno malî beno, nêzdî beno dûr beno, heme însanî sînayî û ci ra hes kerd. Vengê holîyê xo çemberê çerxa felekî ra vîyarna. Sey babîyê xo sexîtî û cesaret de sey ey çin bi. Pêro welatê Kurdistanî, Iraq û Hîcaz exlaqê eyo baş ra behs kerdîn. Bênateyê hemserran û eqrananê xo de vîjnaye bi. Yew mude pê gureyanê holan de wextê xo vîyarna. Peynî de pê wadeyê xo hetê hewza cennetî ya kewt rayîr.
Ey ra bi nameyê Mehmudî yew laj mend. No bêaqil û gêj bi. Semedê hukimdarî ya qabilîyet û lîyaqatê ey çin bî. Pê îtîfaqê eşîr û qebîleyan apê ey Hesen beg bi hukimdarê Paliyî.
Mîr Hesen beg lajê Cemşîd begî
Badê mergê birayê xo pê fermanê sultanê Osmanîyan Murad xanî bi hukimdarê Paliyî. Hîrê serrî hukimdarîyê ey ser ra vîyertî. Şarê ê welatî heme xo ra kerdî razî. Pêro zî tira weş bî. Serra 986/1578 de Qere Mistefa Paşa şerê Şîrwanî ra agêra ame resa welatê Paliyî. Wexto ke o ame Pali Hesen beg şi rehmet. Ey ra di hebî lajî mendî. Silêman beg û Mizafer beg.
Silêman beg lajê Hesen begî
Badê mergê babîyê ey hukmatê Paliyî hetê Serdar Qere Mistefa begî ra dîyabi ey. Bi no şert a ke ganî lajê Dewletşah begî Wisif begî de pîya bivîyarnê. Çend serrî no tewir Wisif begî de pîya kerd û badê cû bênateyê înan de adirê fitne û fesadî têkewt. Her di hetan ra zî xeylêk merdimî telef bî. Labelê heme şarê Paliyî hetê Silêman begî guret û nêverda Wisif beg têkilê hukmatê Paliyî bibo.
Wisif Beg lajê Dewletşah begî
O tewir yew laj bi ke wayîrê fehm, feraset û îffetî, aqil, şarminik û zertenik bi. Sexîtî û egîdîyê ey eşkera bî. Camêrdî de sey Hatemê Tayî bi. No zî çiman ra eyan bi. Peynî de semedê hukmatî ya rey-rey berê merdimanê feqîran de bi. Ge-ge zî binê lomeyê namerdan de emrê xo yo nazik û delal heba kerd. Pa hezar hesret ax û derdan a dinyaya fanî ra wedar bi û hetê alemê baqî ser şi. Birayê ey Ehmed beg kewt herinda ey.
Ehmed beg lajê Dewletşah begî
Ehmed beg zî hukmatî ser o Silêman begî de xeylêk neza û dişmenî kerde. Hewna eşîr û qebîleyê Paliyî ra zaf merdimî ameyî kiştiş. Ehmed begî semedê hukmatî xeylêk ked û cehd kerd. Labelê peynî de dewlete rîyê xo ey rê nêmote. Serra 1001/1593 de hêvîya rehm û eleqeyê padîşahê Osmanîyan a şi Îstanbul. Cehde ra nêweşîyê awleyî ra merd û şi rehmet. Badê cû hukmatê Paliyî bê neza û bê manî binê destê Silêman begî de mend.
Şecereyê Mîreyanê Paliyî
Wisif Zozanî / Nûbihar, Jimar: 121, Sal: 2012, Payiz
E-mail: info@nubihar.com
