Vîr û Vate Bi Kirdkî (Zazakî) Sohbetî, Kultur, Ziwan, Edebîyat, Sîyaset, Hûner
Mi 1991 de bajarî Almanya Duisburg de dest bi viraştişî bernameyî radyo kerd. O wext mi dest bi karî rojnamewanî û roportajkerdişî zî kerd. O wext ra heta ewro ez sey yew rojnamewanî amatorî roportajan virazena. Mi zaf waranê kurdnasî de xebat kerda, la ez karê roportaj kerdi? ra zî zaf hes kena. Ez hem bi keyf roportaja wanena, hem zî bi keyf roportajan virazena. Mi hema-hema her hetî cematî ra însanan de roportajî kerdî. Mîyanî înan de polîtîkker, nuştox, hunermend û merdimî kalî estî. Taye roportajê mi zaf dergî û ser o minaqa?a zî ameyê kerden. Hem kurdkî (kurmanckî, kirdkî) hem tirkî hem zî almankî roportajî mi estî. Yew qismî roportajan mi kîtabî xo yo “Bi Vateyî Şahidan Hareketî Şêx Seîdî” (bi tirkî) de neşr kerdî. Ez xeylêk wexto ke fikrîyena ke nê roportajan sey kîtaban neşr bikerî. Labelê, mi waşt ez verî roportajanî kirdkî neşr bikerî.
No kîtab de roportajî ke mi 22 kesande kerdî estê. Nê roportajî cuwa ver cîya–cîya kovar û rojnameyan de ameyî neşr kerdiş. O rid ra mi zaf mudaxeleyî ziwan û tedeyî (muhtewayî) înan nêkerd. Çunke, nê roportajî hinî bîyî belgeyî. Heto bîn ra roportajî wextanî cîya–cîyayan de virazîyayî, no rid ra zî mi o qeyde verdayî.
Eger, no kîtab sey yew belgeyî bîblîyografyayî kirdkî rê bimano, ez do pê keyfweş bibî.
SEYÎDXAN KURIJ, serrê 1960 de dewê Çewlîgî Kur de ameyo dinya. Mektebo verên Kur de wend. 1950 ra pey mekteb amebi dewê Kur. Ey mektebo mîyanin (Ortaokul) û Lise zî Xarpêt de wendî. Beynatey serranî 1980 û 1984 de ey Bursa de Fakulteyî muhendisey de qisimî makina wend. Seyîdxan yew serr Amed-Çenkuş de Barajî Karakaya de sey muhendîsî makina xebitîya. O cuwa pey şi Almanya û Almanya de destcikerd. O serrê 1991 ra nat Almanya de almanki û kurdî (kurmancî û kirdkî) bernameyanê radyo virazeno. Pa bernameyanê radyo ya ey dest bi nustişî zi kerd. Heta nika ey folklorê kirdkî ra sanikî, meseleyî, fikreyî, fablî, vateyê verênan arêdayî. Seyîdxan Kurij, bi tirkî almankî û kurdî (kurmanckî û kirdkî) roportajan virazeno û nuşteyan zi nuseno. Nuşteyî Seyîdxan Kurijî rojnameyanî Azadî, Dengê Azadî, Ronahî, Hêvî, Jîyana Nû, Roja Teze, Roj, Welat, Özgür Gündem û kovaranî Armanc, Çira, Nûdem, Medya Güneşî, Bîr, Nûbihar, Zend, Vate û xelîyek malpêranî Înternet di neşir biyî û benî. O nêzdî di serî rojnameyî Peyma Kurd de endamî redeaksîyon û mesulî beşî kirkdî bi. Seyîdxan Kurij serrê 1997 ra nat pa 15-20 ambazan a bi kirdkî kovara kulturî Vate zî vecenî. O serra 2022 ra nat Çarpel Medya de bi nameyê “Vîr û Vate” yew bernameyê kultur û ziwanî û bi nameyê “Tarîx û Komel” yew bernameyê tarîxî virazeno. Seyîdxan bi taybetî serewedartişî 1925 (Serewedartişî Şeyh Seîd) û Yadîn Mehmûd Ebas (Yado) sero xebat kerd a. Ey no derheq de zaf roportaj viraştî û xebatê cigêrayiş kerda. Seyîdxan babîyî yew kêna û yew lajî yo.
Hetanî nika nê kitabê ey weşanîyayî:
1) Wayê Hot Birayûn: Sanikan û Deyîranê Çewlîgî ra, Weşanên Arya, Istanbul, 2002
2) Filît û Gulîzar, Weqfa Kurdî ya Kulturî Stockholmê, 2004
3) (Arêkerdox), Arwûnçî û Lûy (Sanik û Fikreyî), Enstîtuya Kelepûrê Kurdî Şaxê Duhokî, Çapê yewinî, Duhok 2010 / Capê diyinî ”Arwûn û Lûy”, Nûbihar, 2014 Istanbul.
4) Bi Vateyî Şahadan Hareketê Şeyh Seîd (bi tirk), Weşanxaneyî Lîs, Dîyarbekîr, 2013/2015.
5) Grev - Hîkaye (kirdkî), Weşanxaneyî Roşna, Dîyarbekîr, 2013
6) Deyiri Çewligi (Zazaca), Nas Yayınları, Istanbul, Nisan 2014
7) Xebatê Peter Lerchî yê Kurdolojî, Weşanxaneyî Lîs, Dîyarbekîr, Hezirane 2017
8) Elik û Fatik (Sanikî), Weşanxaneyî Hîvda, Çapa Yewin, Istanbul 2022
9) Dejê Nimiteyî (Hîkayeyî), Weşanxaneyî Hîvda, Istanbul 2022
10) Märchen aus Kurdistan (tercumeyê sanikan yê almanî), Weşanxaneyî Tîr, Berlin 2021
Kitabî Ortaxî:
1) Veng û Vate, Vate Yayınları, İstanbul, 2010
2) Nika wextê Huyayişî yo, Vate Yayınları, İstanbul, 2008.
3) “Gencîneya Peyvên Bingehîn” na xebata bi almanî û kurdî (Kurmanci-sorani zazakî) ameya hedre kerden, yê zazakî mi kerdo hedre. Neşirê Yekîtîya Mamostayên Kurd, 2023, Almanya.
4) “Bildwörterbuch in Deutsch-Kurmancî-Zazakî”, “Kîtabê Resiman bi Almankî-Kurmancî - Zazkî” no kîtab Hasan Taskale hedre kerd, mi besê zazakî nuşt.
5) “Wer bin Ich?, “Ez kam aß“, Mehmet Tanrikulu seva wendoxanî meketebanî Almanya hedre kerd, mi û Munzur Cem beşê kirmanckî nuşt, yanî açarna kirmanckî, Weşanxaneê Deng 2022 de neşir kerd.
6) Märchenbuch – Çîrok - Deutsch kurdisches Märchenbucg, Komciwan, Deutschland
7) Thematisches Wörterbuch (Ferhengê Tematîk), Weşanxaneyî Tîr, Berlin 2023.,
Tercume:
1) Ahmet Say, Güneşin Savrulduğu Yerden – Bingöl Hikayeleri (Tirki ra tadayişî kirdkî), Weşanxaneyî Evrensel, Istanbul, 2013.
2) Antoine de Saint – Exupêry, Kleine Prinz, (Almankî ra tadayişî kirdkî), Weşanxaneyî Hîvda, Istanbul 2022
| Navê Kitêbê | Vîr û Vate Bi Kirdkî (Zazakî) Sohbetî, Kultur, Ziwan, Edebîyat, Sîyaset, Hûner |
| Navê Orîjînal | - |
| Nivîskar | Seyîdxan Kurij |
| Wergêr / Lêkolîner | - |
| ISBN | 978-625-6605-26-8 |
| Cûre | hevpeyvîn |
| Rûpel | 192 |
| Ebat | 13.50 x 21.00 (cm) |
| Ziman | Kurdî |
| Alfabe | Latînî |
| Sala Weşanê | 2024 |
| Çapa Çendan | 1 |
| Berg | Karton |
